Năm nay đã 83 tuổi, cựu chiến binh Bế Văn Sâm ở tổ 17, phường Bình Minh, thành phố Lào Cai không thể quên giây phút được Bác Hồ cài tấm Huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên Phủ” lên ngực ông cách đây hơn 60 năm.

Sinh ra và lớn lên ở huyện Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng, khi mới 13 tuổi, cậu bé Bế Văn Sâm đã trốn nhà theo bộ đội Việt Minh, làm giao liên hỏa tốc đưa tài liệu, công văn cho chỉ huy các đơn vị chiến đấu.

Cuối năm 1953, ông Sâm được biên chế vào C9, D675, Quân khu Việt Bắc, hành quân từ Cao Bằng về Thái Nguyên học chính trị và kỷ luật chiến trường, sau đó vượt qua Đèo Khế, xuyên rừng Phù Yên (Sơn La) để lên mặt trận Điện Biên Phủ. Cả tháng trời vượt núi, băng rừng, dù sức khỏe giảm sút nhưng vừa đến nơi tập kết ông và đồng đội đã bắt tay vào đào hầm ẩn nấp, tránh bom đạn của kẻ thù. Tại Điện Biên Phủ, đơn vị của ông được lệnh đánh sân bay Mường Thanh, cắt đứt đường tiếp tế hàng không của địch cho tập đoàn cứ điểm.

Cựu chiến binh Bế Văn Sâm kể: Tiêu diệt sân bay Mường Thanh, bộ đội ta đào hào bao vây, cô lập địch nhưng mưa rừng gây nhiều khó khăn. Địch lợi dụng tình hình đó ngoan cố cầm cự, bộ đội ta phải dầm mình dưới mưa và bùn quần nhau với địch, tạo ra những trận đánh ác liệt. Sau đợt tấn công từ ngày 30/3 đến ngày 30/4, trung tâm thông tin chỉ huy và sân bay Mường Thanh đã nằm trong tầm ngắm, quân ta giành thế chủ động, tấn công đồng loạt vào nhiều trận địa khác. Liên tiếp trong các ngày tiếp theo, quân ta chủ động tấn công tiêu diệt toàn bộ cứ điểm Điện Biên Phủ. Chiều 7/5, tướng Đờ-cát-tơ-ri bị bắt, cờ Quyết chiến quyết thắng tung bay trên nóc hầm, kết thúc 9 năm kháng chiến, “chín năm làm một Điện Biên, nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”.

Vinh dự trong đoàn quân chiến thắng, ông Sâm là một trong những người được Bác Hồ cài tấm Huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên Phủ”. Ông bảo: “Giây phút đó, tôi mãi mãi khắc ghi, không thể nào quên trong cuộc đời”. Dù sau này chuyển ngành, công tác ở các vị trí và công việc khác nhau, nhưng ông Sâm vẫn luôn trân trọng, giữ gìn tấm Huy hiệu “Chiến sỹ Điện Biên Phủ” như kỷ vật của những ngày “khoét núi ngủ hầm/mưa dầm cơm vắt/máu trộn bùn non/gan không núng/chí không mòn”. 

Ông Sâm ( ảnh trái) kể về những năm tháng chiến đấu trong chiến dịch Điện Biên Phủ

65 năm đã trôi qua kể từ khi Chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi, cứ mỗi dịp tháng 5 về, trong lòng cựu thanh niên xung phong Trần Định ở tổ 36, phường Pom Hán, thành phố Lào Cai lại trào dâng niềm tự hào khó tả. Trong ngôi nhà nhỏ, ông bảo: “Thi thoảng, hình ảnh những cung đường bị bom đạn cày xới ngổn ngang đất đá và những giờ phút căng thẳng cùng đồng đội tháo gỡ bom để đường hành quân thông suốt lên tuyến lửa… bỗng hiện về, làm thức dậy trong tôi cả một miền ký ức”.

Ông Định vui với thú chơi tuổi già

Đó là những năm tháng tuổi trẻ băng mình vào lửa đạn, ông Định cùng các đồng đội thuộc đơn vị thanh niên xung phong làm nhiệm vụ đảm bảo giao thông tại khu vực đèo Lũng Lô, ngã ba Cò Nòi, đèo Pha Đin, Nà Tấu thuộc tỉnh Sơn La. Đến khoảng đầu năm 1954, ông chuyển vào khu vực Pú Hồng Mèo kết hợp với bộ đội làm đường, làm hầm cất giấu pháo 105 ly, chuẩn bị cho đợt tấn công vào tập đoàn cứ điểm của địch tại lòng chảo Điện Biên Phủ. “Tôi còn nhớ, một buổi sáng đầu tháng 1/1954, tại Nà Tấu, tiểu đội tôi di chuyển và phá hủy 1 quả bom do máy bay địch ném xuống đêm trước. Khi chuẩn bị phá hủy thì tôi có chút việc bận, vừa đi khuất, bỗng thấy sau lưng một tiếng nổ khô khốc vang lên. Tôi vội vàng quay lại thì tất cả không còn gì!”. Ông Định nghẹn ngào.

Sau ngày chiến thắng Điện Biên Phủ, ông Định ở lại làm nhiệm vụ thu dọn chiến trường, rồi được cử đi học đại học và về công tác tại mỏ Apatit cho đến lúc nghỉ hưu.

Câu chuyện của những cựu chiến binh, cựu thanh niên xung phong như ông Sâm, ông Định là minh chứng sinh động về một thế hệ anh hùng đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu” 65 năm trước. Trong chiến thắng vẻ vang ấy có một phần công sức của quân và dân các dân tộc Lào Cai.